De dramatiek van de Saeta, een cante jondo

Als Hindoes gelijk hebben en er een wedergeboorte kan plaatsvinden na de dood, dan wil ik het liefst als Spanjaard terug komen, als 'cantaore de flamenco' en nog liever als 'saetero' (saeta zanger).
Niet eens zo'n gekke opmerking want de muziek in Zuid-Spanje is beïnvloed door de komst van Indiase zigeuners en hun traditionele (religieuze) Hindoedansen . Deze invloed vermengde zich met de al bestaande (middeleeuwse) Moorse en Joodse muziekvormen.

De muziekstijl die we 'flamenco' noemen heeft dus Arabische, Joodse en Indiase wortels.

En dat kun je horen. Toen ik 25 jaar geleden voor het eerst (en voor het laatst) een Arabisch land bezocht, herinner ik me nog de schok bij het horen van de muezzin die 'life' opriep tot gebed vanaf zijn minaret. Ik hoorde de ritmes van de 'cante jondo' (de dramatisch en in woorden expressieve zangstijl in de flamenco) die ik in Spanje ontdekt had en die me zo intens raakte. 

In deze 'post' gaat het om saeta, een 'cante jondo' die gezongen wordt door de saetero. De saeta is een (religieus) lied dat door merg en been gaat. Het wordt gezongen tijdens de 'Semana Santa' (Heilige Week). Het zijn beeldende vertellingen over de lijdensweg van Christus, in de week voor Pasen. Ze begeleiden de boetelingen met boetepij en kap en de pasos (enorme beelden) die meegezeuld worden in de processies.

Er valt veel te genieten door de muzikale genoegens en door de traditie. De religieuze devotie zegt me niks.

De Semana Santa trekt hordes toeristen, zelfs in zodanige mate dat inmiddels de autochtonen liever voor een korte vakantie naar elders vertrekken (net als je hier in Amsterdam met Koningsdag moet doen).

Bidden voor mooi toeristen weer

De beste saetero die ik ken is Canalejas de Puerto Real (1905-1966), maar andere legendarische zangers zijn Terremoto de Jerez (1934-1981), Manuel Torre (1878-1933), Manolo Caracol (1909-1973), Manuel Agujetas (1934-2015), Sernita de Jerez (1921-1971), aan wie tijdens zijn leven verweten werd dat hij geen zigeuner-stem had) en La Niña de los Peines (1890-1966).

Een saeta wordt (bijna) a capella gezongen en verder is karakteristiek het variëren in hoge en lage noten in dezelfde lettergreep (terwijl 'normaal' ieder noot een lettergreep krijgt). Melisme wordt dat genoemd. Een schitterend en diep ontroerend voorbeeld door Manuel Agujetas.
 

De grote jazztrompettist Miles Davis, die ik nog zag optreden op het 'North Sea Jazz' in Den Haag, maakte, samen met arrangeur Gil Evans, in 1960 het briljante album 'Sketches of Spain' met een zeer indringende 'Saeta'.