Een vriend van me deed een beetje vervelend over Richard Wagner, hij suggereerde dat hij een 'klootzak' was. Ik dacht even aan een smaadproces maar dat leek me toch niet zo'n goed idee. Hij had namelijk wel een punt.
Er is het feit dat Wagner tamelijk idiote antisemitische pamfletten schreef en een overtuigde jodenhater was (met overigens veel Joodse vrienden en bewonderaars), zoals veel tijdgenoten in het Duitsland van de negentiende eeuw. Later heeft het Derde Rijk zich in Bayreuth Zuid-Duitsland aan hem vergrepen (maar vergeet nooit dat Wagner in 1883 overleed!). Hitler ('oom Wolf' voor de kleinzonen van Richard) hield van zijn muziek en, volgens de antiwagnerianen, van zijn denkbeelden. Hier ligt de kern van de strijd die al zolang duurt: is Wagner de wegbereider van het nazisme of niet?Om wat beter beslagen ten ijs te komen, heb ik ooit een prachtig boek 'De buikspreker van God, Richard Wagner' (de term is van Nietzsche) van Martin van Amerongen uit 1983 aangeschaft bij (toen nog) de Slegte. Van Amerongen was de hoofdredacteur van de Groene Amsterdammer en ik bewonderde hem.
Van Amerongen geeft het ultieme en simpele argument vóór Wagner 'dat het hedendaagse antiwagnerianisme veelal over het hoofd ziet: de kwaliteit van Wagners oeuvre'.
En dat is het voor mij: prachtige en ontroerende muziek en ook een aangrijpend verhaal. Van Amerongen schrijft ook dat de morele of immorele toepasbaarheid van muziek, de abstractste aller kunsten, gering is. Muziek is niet joods of anti-joods, niet fascistisch of anti-fascistisch, maar, zeg ik, goede of slechte muziek. En Wagner is goed.
Van Amerongen vraagt zich ook af: 'Hitler hield ook van honden, zijn daarom alle hondenbezitters nazi's?'. En Stalin schijnt van Mozart te hebben gehouden, werd hij daarmee medeverantwoordelijk voor de Goelag? Het waren een aantal nazaten van Wagner (vooral Winifred Wagner, de schoondochter van Richard en de vrouw van zijn zoon Siegfried) die de verlokkingen van het Derde Rijk niet konden weerstaan. Inmiddels is ook die mist al lang opgetrokken en worden in Bayreuth alle opera's in vrijheid geïnterpreteerd door de vele regisseurs en dirigenten. Er staan nu twee vrouwelijke Wagners aan het roer van de Bayreuther Festspiele.
Wagner was ook 'politiek' een gecompliceerd man. In het Europese revolutiejaar 1848 was hij een 'revolutionair' met anarchistische ideeën, ontleend aan de denkbeelden van Bakoenin en die waren duidelijk gericht tegen de heersende klasse . Er bestaat een opvatting dat de Ring des Nibelungen gaat over de vloek van de geldzucht (Rheingold).
Dezelfde vriend vroeg, waarschijnlijk om mij een plezier te doen, waar hij zou moeten beginnen in het omvangrijke repertoire van Wagner. Een goed idee is om eens te kijken op Youtube. Daar kun je de mooiste nummers beluisteren (bijvoorbeeld de wonderschone treurmars bij de dood van Siegfried uit Götterdammerung), als je een hele opera wilt proberen kun je misschien beginnen met de één van de twee komedies die Wagner schreef: de Meistersänger von Nürnberg (maar pas op: Wagnerhaters zien er veel verkeerde nationalistische sentimenten in).
Ik las nog wat grappigs bij Martin van Amerongen: hij vindt dat de momenten dat de zangers bij Wagner hun mond houden, behoren tot het beste van zijn composities. Dus als het orkest even alleen speelt. Het is waar dat die nummers bijzonder mooi zijn (bijvoorbeeld de al genoemde treurmars, de ouvertures van alle opera's, de rit van de Walküren (denk aan de film Apocalypse Now van Francis Coppola), Siegfried's begrafenismars, Siegfried's Rijnvaart etc etc.
Volhardt u in uw afwijzing van Wagner, dan kunt u Wagner uitlachen met Bugs Bunny. Kill the Wabbit!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten